Daughter Property Rights: हिंदू कुटुंबातील मुलींना पितृसंपत्तीवर कधी हक्क मिळतो आणि कधी नाही? यासंबंधी छत्तीसगड हायकोर्टाने एक ठळक निर्णय दिला आहे. या निकालामुळे वारसाहक्काशी संबंधित अनेक प्रकरणांवर थेट परिणाम होणार आहे.
नवीन काय? निर्णयाचा मुख्य मुद्दा ✅
जर एखाद्या हिंदू पित्याचा मृत्यू 9 September 1956 पूर्वी झाला असेल, तर मुलगी पितृसंपत्तीवर भागीदारीचा दावा करू शकत नाही.
📌 कारण — याच तारखेनंतर Hindu Succession Act 1956 लागू झाला आणि यानंतरच मुलींना पितृसंपत्तीवर कायदेशीर हक्क मिळू लागले.
प्रकरण काय आहे? 🏠
- प्रॉपर्टी विवाद छत्तीसगडच्या सुरगुजा जिल्ह्यातील
- मुलगी रगमानिया हिने 2005 मध्ये पित्यासुधिनच्या संपत्तीतील हिस्सा मागत दावा दाखल केला
- पण पिता 1950-51 मध्येच निधन पावले होते
✅ ट्रायल कोर्ट आणि अपील कोर्ट दोन्हीकडून तिचा दावा फेटाळण्यात आला ✅ आता हायकोर्टानेही तोच निर्णय कायम ठेवला
कोर्टाने दिलेली कायदेशीर भूमिका 📜
न्यायमूर्ती नरेंद्र कुमार व्यास यांनी 13 October 2024 रोजी दिलेल्या निकालात नमूद केले:
🔹 1956 पूर्वी वारसा कायदे ‘मिताक्षरा पद्धती’नुसार लागू होते 🔹 या पद्धतीनुसार, बेटा जिवंत असेल तर संपत्तीचा पूर्ण हक्क त्यालाच 🔹 मुलीला त्या वेळी कोणताही हिस्सा मान्य नव्हता
त्यामुळे कोणाला मिळेल संपत्ती? 👨👦
- सुधिनचा मृत्यू 1956 पूर्वी, त्यामुळे
- त्यांची स्वतः मिळविलेली संपत्ती मुलगा बॅगादास याच्याकडेच जाते
- मुलगी दावा करू शकत नाही — कोर्टाचे स्पष्ट मत
सर्वोच्च न्यायालय व बॉम्बे हायकोर्टनेही असा निर्णय दिला ✅
- 2020 आणि 2022 मध्ये सुप्रीम कोर्टानेही अशीच स्थिती कायम ठेवली
- 2024 मध्ये बॉम्बे हायकोर्टानेही समान निकाल दिला
📌 मात्र — जर पित्याला मुलगा नसेल, तर मुलीला वारसाहक्क मिळतो.
मिताक्षरा कायद्यातील मूलभूत नियम 🔍
| स्थिती | मुलीचा हक्क |
|---|---|
| पिता मृत, मुलगा जिवंत | ❌ हक्क नाही |
| पिता मृत, मुलगा नाही | ✅ मुलीला हक्क |
कायदा कधी बदलला? 📅
- 1956: मुलींना मर्यादित हक्क
- 2005: मोठा बदल — मुलगा व मुलगी दोघांना समान हक्क
याचा सरळ अर्थ 📌
संपत्तीवरील मुलींचा हक्क पित्याच्या मृत्यूच्या तारखेवर अवलंबून असतो.
🖋️ Disclaimer: या लेखातील माहिती न्यायालयीन निर्णय आणि कायदेशीर स्रोतांवर आधारित आहे. वारसाहक्काशी संबंधित प्रकरणात तज्ञ वकीलांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
