EPFO Pension Scheme प्रमाणेच रिटायरमेंटनंतर आर्थिक आधार मिळवण्यासाठी योग्य योजना निवडणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. आजकाल प्रत्येक नोकरदारासाठी रिटायरमेंट प्लॅनिंग (Retirement Planning) ही गरज बनली आहे. मात्र बरेच लोक शेवटच्या क्षणी, म्हणजेच रिटायरमेंट जवळ आल्यावरच या विषयाकडे लक्ष देतात. पण खरी स्मार्ट गुंतवणूक तीच, जी वेळेत सुरू केली जाते. सध्या भारतात तीन लोकप्रिय आणि विश्वसनीय योजना उपलब्ध आहेत – कर्मचारी भविष्य निधी (EPF – Employee Provident Fund), सार्वजनिक भविष्य निधी (PPF – Public Provident Fund) आणि राष्ट्रीय पेन्शन प्रणाली (NPS – National Pension System).
या तिन्ही योजनांमध्ये सरकारी विश्वास, करसवलत आणि दीर्घकालीन बचतीचा आधार आहे. मात्र व्याजदर, पैसे काढण्याच्या अटी आणि परताव्याच्या स्थिरतेच्या दृष्टीने या योजना एकमेकांपेक्षा वेगळ्या आहेत.
EPF: नोकरदारांसाठी सर्वात सोपा आणि विश्वासार्ह पर्याय
EPF (Employee Provident Fund) हा प्रत्येक नोकरदारासाठी ऑटोमॅटिक सेव्हिंग प्लॅन आहे. पगारातून ठराविक रक्कम कपात होते आणि नियोक्त्याच्याही बाजूने तितकीच रक्कम जमा होते. सध्या या योजनेवर 8.25% व्याज मिळते, जे सरकार दरवर्षी ठरवते.
यात गुंतवणूक करणाऱ्यांना वेगळं काही करण्याची गरज नसते — बचत आपोआप होते. तसेच घरखरेदी, वैद्यकीय गरज किंवा आकस्मिक परिस्थितीत काही भाग काढण्याचीही मुभा आहे. त्यामुळे EPF ही नोकरी करणाऱ्यांसाठी रिटायरमेंटनंतरची मजबूत पायरी ठरते.
PPF: दीर्घकालीन स्थैर्य आणि करमुक्त परतावा
स्वतःचा व्यवसाय करणाऱ्यांसाठी किंवा EPF व्यतिरिक्त बचतीचे सुरक्षित ठिकाण शोधणाऱ्यांसाठी PPF (Public Provident Fund) उत्तम पर्याय आहे. ही 15 वर्षांची गुंतवणूक योजना आहे, जी हळूहळू मोठी बचत तयार करते. सध्या PPF वर 7.1% व्याज मिळते, जे सरकार प्रत्येक तिमाहीत जाहीर करते.
PPF ची खासियत म्हणजे – यातून मिळणारे व्याज आणि मॅच्युरिटी रक्कम पूर्णपणे करमुक्त असते. सातव्या वर्षानंतर काही भाग काढण्याची परवानगी मिळते. जोखीम टाळणाऱ्यांसाठी हा सुरक्षित आणि स्थिर परतावा देणारा पर्याय आहे.
NPS: उच्च परतावा पण थोडा जोखीमयुक्त पर्याय
NPS (National Pension System) ही बाजाराशी जोडलेली योजना आहे. यात तुमचे पैसे इक्विटी (Equity), कॉर्पोरेट बॉण्ड्स आणि सरकारी रोख्यांमध्ये गुंतवले जातात. त्यामुळे यात परतावा 8% ते 12% दरम्यान मिळू शकतो, पण तो निश्चित नसतो.
रिटायरमेंटच्या वेळी तुम्ही तुमच्या निधीपैकी 60% रक्कम करमुक्त काढू शकता आणि उरलेले 40% एन्युइटी (Annuity) मध्ये गुंतवावे लागतात, ज्यातून दर महिन्याला पेन्शन मिळते. त्यामुळे NPS मध्ये जास्त परताव्याची संधी असली तरी बाजारातील चढउतारांचा प्रभावही असतो.
कोणता पर्याय सर्वोत्तम?
जर तुम्हाला स्थैर्य आणि हमी असलेला परतावा हवा असेल, तर EPF आणि PPF हे दोन्ही पर्याय सुरक्षित आहेत. नोकरदारांसाठी EPF बेसिक फंड म्हणून काम करतो, तर PPF अतिरिक्त सुरक्षिततेची भर घालतो. मात्र दीर्घकालीन वाढ आणि जास्त परताव्याच्या शोधात असणाऱ्यांसाठी NPS सर्वोत्तम पर्याय ठरू शकतो.
स्मार्ट गुंतवणूक म्हणजे संतुलन
एका योजनेवर विसंबून न राहता, या तिन्ही योजनांमध्ये संतुलित गुंतवणूक करणे अधिक फायदेशीर ठरते. EPF मधून स्थैर्य, PPF मधून सुरक्षितता आणि NPS मधून वाढ मिळवून रिटायरमेंटनंतरचा काळ निश्चिंत बनवता येतो.
EPFO प्रमाणेच, रिटायरमेंटसाठी योग्य प्लॅन निवडणे म्हणजेच भविष्याचा पाया मजबूत करणे. जितक्या लवकर गुंतवणूक सुरू कराल, तितका जास्त फायदा मिळेल. लक्षात ठेवा – सुरक्षित रिटायरमेंट हा अपघाताने मिळत नाही, तो नियोजनाने मिळतो.
डिस्क्लेमर: या लेखातील माहिती सामान्य आर्थिक शिक्षणासाठी आहे. गुंतवणुकीपूर्वी आपल्या वित्तीय सल्लागाराचा सल्ला घ्या.
