कर्मचारी भविष्य निधी संगठन (EPFO) ने यूनिवर्सल अकाउंट नंबर (UAN) संदर्भात एक महत्त्वपूर्ण बदल केला आहे. EPFO ने निर्णय घेतला आहे की 1 ऑगस्ट 2025 पासून नवीन UAN आता फक्त UMANG अ‍ॅपच्या माध्यमातून आधार-आधारित फेस ऑथेंटिकेशन तंत्रज्ञानाने (Face Authentication Technology – FAT) तयार किंवा दिला जाईल. हा निर्णय UAN जनरेशनची प्रक्रिया पूर्णपणे त्रुटिरहित, स्वयंचलित आणि विश्वासार्ह करण्यासाठी घेतला आहे.

UAN म्हणजे काय आणि का आहे महत्त्वाचे?

UAN म्हणजे यूनिवर्सल अकाउंट नंबर, जो EPFO द्वारे अलॉट केला जातो. हा नंबर प्रत्येक त्या कर्मचाऱ्याला मिळतो, जो कर्मचारी भविष्य निधी योजना, 1952 अंतर्गत येणार्या संस्थेत काम करतो. UAN एंप्लॉयीजच्या ओळखीच्या रूपात काम करतो. कर्मचारी जेव्हा जेव्हा नोकरी बदलतो, तेव्हा नवीन नियोक्त्यांकडून दिलेले Member IDs त्याच UAN सोबत जोडले जातात. चूंकि हा UAN व्यक्तीच्या संपूर्ण करिअरसाठी मान्य असतो, त्यामुळे याचे अचूक आणि सुरक्षित पद्धतीने जनरेट होणे अत्यंत आवश्यक आहे.

आत्तापर्यंत UAN कसा बनत होता?

आत्तापर्यंत कर्मचाऱ्यांना UAN मिळवण्यासाठी त्यांच्या नियोक्त्यांच्या माध्यमातून अर्ज करावा लागत होता किंवा अन्य डिजिटल माध्यमांचा वापर करावा लागत होता. पण अनेकदा डेटा एंट्रीत चूक, ओळख संबंधी अडचणी किंवा दस्तऐवजांच्या सत्यापनात उशीर यासारख्या समस्या समोर येत होत्या. EPFO ने ह्या कारणांमुळे एक त्रुटिरहित डिजिटल सिस्टम लागू करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

EPFO चा नवीन सिस्टम काय आहे?

EPFO ने ठरवले आहे की आता नवीन UAN फक्त UMANG अ‍ॅपच्या माध्यमातूनच तयार केला जाईल आणि यासाठी आधार कार्डशी संबंधित फेस ऑथेंटिकेशन तंत्रज्ञानाचा (FAT) वापर केला जाईल. या प्रक्रियेत सदस्याला UMANG अ‍ॅप आणि Aadhaar Face RD App आपल्या स्मार्टफोनवर इंस्टॉल करावे लागेल. त्यानंतर अ‍ॅपवर फेस स्कॅनद्वारे UIDAI (आधार डेटाबेस) कडून आपली ओळख सत्यापित होईल आणि UAN तयार होईल.

काही लोकांसाठी जुन्या प्रक्रियेतील सुविधा

EPFO ने हे देखील स्पष्ट केले आहे की काही अपवादांसाठी सध्याच्या प्रचलित प्रक्रियेने म्हणजेच नियोक्त्यांच्या माध्यमातून UAN तयार करण्याची सुविधा उपलब्ध राहील. जसे की आंतरराष्ट्रीय कर्मचारी आणि नेपाळ व भूतानचे नागरिक.

फेस ऑथेंटिकेशन तंत्रज्ञानाची सुरूवात

याआधी EPFO ने 8 एप्रिल 2025 रोजी फेस ऑथेंटिकेशन तंत्रज्ञानाच्या वापराची सुरुवात केली होती. तेव्हा EPFO ने UMANG अ‍ॅपमध्ये 3 प्रमुख सुविधा जोडल्या होत्या:

नवीन नोकरी सुरू करणारे कर्मचारी थेट अ‍ॅपवरून UAN तयार आणि सक्रिय करू शकतात.
ज्यांचे UAN आधीपासून आहे, ते अ‍ॅपवरून त्याचे सक्रियण करू शकतात.
आधीपासून सक्रिय UAN साठी फेस ऑथेंटिकेशनद्वारे सेवा अ‍ॅक्सेस करता येऊ शकतात.

EPFO ने हे देखील सांगितले होते की या सुविधांचा लाभ घेण्यासाठी कोणत्याही EPFO ऑफिस किंवा नियोक्त्याशी संपर्क साधण्याची गरज नाही. सदस्य हे स्वत:च्या स्मार्टफोनवरून प्रक्रिया पूर्ण करू शकतात.

नवीन व्यवस्थेचे फायदे

EPFO च्या मते या डिजिटल बदलामुळे अनेक फायदे होतील. यामुळे PF मेंबरला सोय होईल. त्याचबरोबर, EPFO चा कामही सोपा होईल. UAN जनरेशन आणि सक्रियण एकाच वेळी होईल, वेगवेगळ्या प्रक्रियेची गरज नाही. सारा डेटा UIDAI कडून थेट भरला जाईल, त्यामुळे चुकीची माहिती मिळण्याची शक्यता संपुष्टात येईल. कोणत्याही मॅन्युअल सत्यापनाची किंवा दस्तऐवज अपलोड करण्याची गरज नाही.

UAN तयार होताच सदस्य e-UAN कार्डचा PDF डाउनलोड करू शकतात, ज्याला ते त्यांच्या नियोक्ता कडे देऊन PF प्रक्रिया सुरू करू शकतात. सक्रियणानंतर लगेचच सदस्याला पासबुक पाहणे, KYC अपडेट करणे, दावा सबमिट करणे यासारख्या EPFO सेवांचा अ‍ॅक्सेस मिळेल.

EPFO च्या या नवीन व्यवस्थेमुळे UAN जनरेशन अधिक सुरक्षित आणि त्रुटिरहित होईल. परंतु, या प्रक्रियेचा लाभ घेण्यासाठी UMANG अ‍ॅप आणि Aadhaar Face RD App ची ओळख आणि वापर याची आवश्यकता आहे. त्यामुळे, सदस्यांनी आपली ओळख आणि संपर्क माहिती अद्ययावत ठेवणे आणि या अ‍ॅप्सचे नियमित अपडेट्स घेणे आवश्यक आहे.

डिस्क्लेमर: वरील माहिती सामान्य माहितीच्या उद्देशाने दिली आहे. EPFO च्या कोणत्याही अधिकृत घोषणेच्या आधारेच निर्णय घ्यावा.