Women Property Rights: जर एखाद्या महिलेचे निधन झाले आणि तिच्या नावावर काही संपत्ती असेल, तर ती कोणाला मिळेल – पतीला, मुलांना की तिच्या आईवडिलांना? हा प्रश्न अनेक कुटुंबांत वादाचे कारण ठरतो. विशेषतः जेव्हा ती संपत्ती तिच्या स्वतःच्या कमाईची असते किंवा तिच्या नावावर जमीन-जागा नोंदलेली असते, तेव्हा कायद्याचे ज्ञान असणे अत्यावश्यक ठरते. 🏡
हिंदू महिलांसाठी संपत्तीच्या हक्कासंदर्भातील नियम Hindu Succession Act, 1956 अंतर्गत स्पष्ट केले गेले आहेत. चला, या कायद्याचे तपशील आपण मराठीत आणि सोप्या भाषेत समजून घेऊया.
कोणत्या महिलांवर लागू होतो हा कायदा?
Hindu Succession Act, 1956 हा कायदा फक्त हिंदू महिलांसाठी लागू होतो. त्यामध्ये सिख, बौद्ध आणि जैन धर्मीय महिलांचा समावेश होतो, पण मुस्लीम, ख्रिश्चन किंवा ज्यू महिलांसाठी वेगळे वैयक्तिक कायदे आहेत.
महिलेच्या संपत्तीचे प्रकार कोणते असू शकतात?
महिलेच्या संपत्तीचा अर्थ फक्त दागिन्यांपुरता मर्यादित नाही. तिच्या मालकीची संपत्ती खालील प्रकारांमध्ये मोडते:
| संपत्तीचा प्रकार | उदाहरण |
|---|---|
| स्वतःच्या कमाईतून खरेदी केलेली | नोकरी, व्यवसायातून खरेदी |
| आई-वडिलांकडून मिळालेली वारसा संपत्ती | वडिलोपार्जित जमीन |
| पतीकडून किंवा सासरकडून मिळालेली | भेटवस्तू, वसीयत |
| इतर स्त्रोतांमधून मिळालेली | गिफ्ट, बक्षीस, लॉटरी ✨ |
वसीयत न करता मृत्यू झाल्यास संपत्ती कोणाला मिळते?
जर महिलेने मृत्यूपूर्वी कोणतीही वसीयत केली नसेल (intestate death), तर तिची संपत्ती खालील क्रमाने वाटली जाते:
प्रथम स्तर (Level 1):
पती 👨🦳
मुले – मुलगा, मुलगी (दत्तक मुलांसह) 👶
पतीची आई (सासू) 👵
उदाहरण: जर महिलेचा पती आणि दोन मुले जिवंत असतील, तर संपत्तीचे तिन्हीमध्ये समान वाटप होते.
द्वितीय स्तर (Level 2):
सासरा आणि सासू (जर पतीची आई उपलब्ध नसेल)
देवर किंवा नणंद या वर्गात येत नाहीत
तृतीय स्तर (Level 3):
महिलेला मायकेतील आई-वडील (जर वरचे उत्तराधिकारी उपलब्ध नसतील)
चतुर्थ स्तर (Level 4):
भाऊ-बहिणी (आईवडील नसतील, तर) 👨👩👧👦
जर महिलेला संपत्ती मायकेकडून वारशाने मिळाली असेल तर काय?
या परिस्थितीत, जर महिलेला तिच्या आई-वडिलांकडून संपत्ती वारशाने मिळाली असेल आणि तिचा मृत्यू वसीयत न करता झाला असेल, तर ती संपत्ती सासरकडील लोकांना नाही तर फक्त मायकेतील नातेवाईकांनाच मिळते. 👈
जर महिला वसीयत करून गेली असेल तर?
महिलेने वसीयत तयार केली असल्यास, संपत्ती फक्त त्या व्यक्तीला मिळते ज्याचे नाव वसीयतीत नमूद आहे. तो कोणीही असू शकतो – नातेवाईक किंवा इतर.
मुलीचा आईच्या संपत्तीवर अधिकार आहे का?
होय! Hindu Succession Act, 2005 मध्ये झालेल्या सुधारणेनंतर, मुलीला देखील तिच्या आई-वडिलांच्या संपत्तीवर मुलाच्या बरोबरीने अधिकार आहे – ती लग्न झालेली असो वा नसलेली. 👩🎓👨🎓
वाद का होतात?
कायद्याची माहिती नसल्यामुळेच अनेकदा वाद निर्माण होतात. विशेषतः महिला तरुण वयात मरण पावल्यास किंवा तिच्या नावावर मालमत्ता असल्यास, सासर आणि मायका यांच्यात वितंडवाद होतो. त्यामुळे वसीयत तयार ठेवणे आणि कायदेशीर माहिती असणे खूप आवश्यक आहे.
निष्कर्ष: संपत्तीवर प्रथम हक्क कोणाचा?
वसीयत नसेल, तर सर्वप्रथम हक्क पती, मुले आणि सासू यांचा असतो
हे नसल्यास संपत्ती मायकेकडील व्यक्तींना मिळते
जर ती संपत्ती मायकेकडून वारशाने मिळालेली असेल, तर ती सासरकडील व्यक्तींना मिळत नाही 🚫
Disclaimer:
वरील माहिती सामान्य कायदेशीर माहितीवर आधारित आहे. प्रत्यक्ष प्रकरणानुसार कायद्यात भिन्नता येऊ शकते. कोणत्याही प्रकारचा मालमत्ता हक्क, वसीयत किंवा वारसासंबंधी निर्णय घेण्यापूर्वी अधिकृत कायदेशीर सल्ला घेणे अत्यावश्यक आहे.
