Rights of Tenancy: भाड्याने घर देणे किंवा भाड्याने राहणे सध्याच्या काळात सामान्य गोष्ट बनली आहे. अनेक लोक भाड्याच्या घरात राहतात. घरमालक घर भाड्याने देताना आपले हक्क राखण्यासाठी Rent Agreement करून घेतात. मात्र Rent Agreement असतानाही अनेक वेळा घरमालक भाडेकरूंवर मनमानी करण्याचा प्रयत्न करतात. अशा वादांवर तोडगा काढण्यासाठी भाडेकरूंना (Tenant Rights) काही कायदेशीर हक्क मिळालेले आहेत.
भाडेकरू आणि घरमालक यांच्यातील एग्रीमेंट
भविष्यात वाद होऊ नयेत म्हणून भाड्याने घर देताना अनेक प्रकारची एग्रीमेंट केली जातात. हे एग्रीमेंट भाडेकरू आणि घरमालक दोन्ही पक्षांच्या संमतीने तयार होते. तरीही काही वेळा घरमालक त्यांच्या मनाप्रमाणे भाडेकरूंवर अटी लादतात. यासाठी सरकारने भाडेकरूंना (property rights of tenant) त्यांच्या हक्कांसाठी काही नियम बनवले आहेत.
अशा परिस्थितीत भाडेकरूला 15 दिवसांचे नोटिस
भाडेकरूंना मिळालेल्या हक्कांनुसार, घरमालक (Rights of landlord) आपली मर्जी लादून भाडेकरूंना घरातून काढू शकत नाहीत. Rent Agreement मध्ये नमूद केलेल्या वेळेपूर्वी घरमालक भाडेकरूला घरातून बाहेर काढू शकत नाही. मात्र काही विशिष्ट परिस्थितीत हे शक्य आहे.
जर भाडेकरूने 2 महिने भाडे दिले नाही किंवा घरमालकाच्या मालमत्तेचा वापर रेंट एग्रीमेंटमध्ये नमूद नसलेल्या कॉमर्शियल कामासाठी केला, तर घरमालक भाडेकरूला घर रिकामे करण्यास सांगू शकतो. अशा परिस्थितीत घरमालकाला भाडेकरूला 15 दिवस आधी नोटिस देणे आवश्यक आहे.
भाडे वाढवण्यासाठी नोटिस देणे आवश्यक
घरमालक अचानक भाडेवाढ करू शकत नाही. भाडेवाढीच्या निर्णयाबाबत घरमालकाने किमान तीन महिने आधी भाडेकरूला नोटिस द्यावी. तसेच, भाडेकरू (kiraydar ke kanuni adhikar) वीज कनेक्शन, पिण्यासाठी स्वच्छ पाणी, पार्किंग यासारख्या सुविधा मागू शकतो. घरमालकाला या सुविधांसाठी नकार देता येणार नाही.
सिक्युरिटी मनीबाबत काय नियम आहेत?
Rent Agreement (rent agreement Rules) मध्ये प्रत्येक गोष्टीचा तपशील नमूद करणे आवश्यक आहे. कायद्यानुसार, कोणताही घरमालक भाडेकरूंकडून दोन महिन्यांपेक्षा जास्त सिक्युरिटी मनी (security money rules) घेऊ शकत नाही. जर घरमालकाने भाडेकरूला घर रिकामे करण्यास सांगितले, तर एक महिन्याच्या आत सिक्युरिटी मनी परत करणे बंधनकारक आहे.
घर Renovate करण्याचा अधिकार कोणाचा?
Rent Agreement (rent agreement New rules) दोन्ही पक्षांच्या सहमतीने तयार होते. यामध्ये दोन्हींच्या हक्कांचा विचार केला जातो. नियमांनुसार, जर रेंट एग्रीमेंट लागू झाल्यानंतर घराची रचना खराब झाली, तर घर Renovate करण्याचा हक्क घरमालकाचा आहे.
जर घरमालक Renovate करण्याच्या स्थितीत नसेल, तर भाडेकरूला घराच्या भाड्यात सवलत मागण्याचा अधिकार आहे. वाद वाढल्यास भाडेकरू Rent Authority कडे तक्रार करू शकतो.
वारंवार घरमालक डिस्टर्ब करू शकणार नाही
Rent Agreement (rent agreement niyam) लागू झाल्यावर घरमालक वारंवार भाडेकरूला त्रास देऊ शकत नाही. घरात आवश्यक काम असल्यास, किमान 24 तास आधी भाडेकरूला लिखित स्वरूपात कळवणे आवश्यक आहे.
जर भाडेकरू घरात नसल्यास, घरमालक त्याच्या अनुपस्थितीत घराचा दरवाजा तोडून आत जाऊ शकत नाही किंवा त्याच्या सामानाला हात लावू शकत नाही. घरमालकाला भाडेकरूच्या सहमतीशिवाय कोणत्याही वस्तूवर दावा करता येणार नाही.
