RBI Guidelines: आजच्या काळात घर खरेदीपासून शिक्षण, लग्न किंवा वैद्यकीय गरजा भागवण्यासाठी personal loan घेणं अगदी सामान्य झालं आहे. पण, कर्ज घेतल्यावर वेळेवर हप्ते न भरल्यास बँकांच्या रिकव्हरी एजंट्सचा सामना करावा लागतो. या एजंट्सची वर्तणूक अनेकदा त्रासदायक असते, त्यामुळे अनेकजण घाबरतात. परंतु, RBI म्हणजेच भारतीय रिझर्व्ह बँकेने याबाबत स्पष्ट नियम जारी केले आहेत जे कर्जदारांनी जाणून घेणं अत्यंत गरजेचं आहे.
रिकव्हरी एजंट घर किंवा ऑफिसला येऊ शकतो का?
होय, रिकव्हरी एजंट तुमच्या घरी येऊ शकतो. मात्र त्याला काही मर्यादा पाळाव्या लागतात. RBI च्या नियमांनुसार, एजंट सकाळी 8 वाजेपासून संध्याकाळी 7 वाजेपर्यंतच संपर्क करू शकतो. रात्री उशिरा किंवा फार सकाळी, तसेच जबरदस्तीने ऑफिसमध्ये येणं किंवा अपमानास्पद वर्तन करणं हे पूर्णपणे गैरकायद्यास्पद आहे.
रिकव्हरी एजंट्स काय करू शकतात आणि काय नाही?
| गोष्ट | परवानगी आहे का? |
|---|---|
| घरच्या पत्त्यावर भेट देणं | ✅ हो |
| ऑफिसमध्ये संपर्क करणं (परवानगीशिवाय) | ❌ नाही |
| धमकी देणं किंवा शिवीगाळ | ❌ नाही |
| कर्जदाराला परतफेडीचे पर्याय सांगणं | ✅ हो |
| बँकेकडून अधिकृत नोटीस देणं | ✅ हो |
कर्जदार म्हणून तुमचे काय हक्क आहेत? ⚖️
1. सन्मानाने वागणुकीचा हक्क (Right to Fair Treatment)
कर्जदाराशी कोणतीही असभ्य वागणूक, मानसिक त्रास किंवा धमकी दिली गेल्यास ती कायद्याच्या विरोधात आहे.
2. तक्रार दाखल करण्याचा हक्क (Right to Complain)
रिकव्हरी एजंटने गैरवर्तन केल्यास तुम्ही बँकेच्या Grievance Cell, Banking Ombudsman किंवा थेट पोलीस स्टेशनमध्ये तक्रार दाखल करू शकता.
3. गोपनीयतेचा हक्क (Right to Privacy)
एजंट तुमचं कर्ज, संपर्क माहिती, थकबाकी यांची माहिती कोणालाही उघड करू शकत नाही.
4. स्पष्ट आणि वेळेवर सूचना मिळण्याचा हक्क (Right to Notice)
कर्जवसुलीसंदर्भात कोणतीही कारवाई करण्यापूर्वी योग्य नोटीस मिळणं आवश्यक आहे.
जर अजूनही एजंट त्रास देत असेल तर काय कराल? 🚨
प्रत्येक कॉल, मेसेज, भेटीचा रेकॉर्ड ठेवा 📱
बँकेला ईमेल किंवा पत्राद्वारे तक्रार करा आणि त्याचा पुरावा ठेवा
पोलिसात FIR नोंदवा, विशेषतः जर मारहाणीची धमकी दिली गेली असेल
Banking Ombudsman कडे आपली तक्रार द्यावी
जर बँक किंवा एजंट RBI च्या मार्गदर्शक तत्त्वांचे उल्लंघन करत असतील, तर RBI त्यांच्यावर दंड ठोठावू शकते किंवा त्यांना विशिष्ट भागात कर्जवसुली करण्यास बंदी घालू शकते.
लक्षात ठेवा – तुम्ही ‘कर्जदार’ आहात, गुन्हेगार नाही ❗
बँका आज digital recovery tools वापरून SMS, ईमेल किंवा अ‍ॅपद्वारे कर्जाची आठवण करून देतात. तरीही काही रिकव्हरी एजंट अजूनही धमकी आणि दबावाचे मार्ग वापरतात. अशावेळी, तुमचे हक्क माहिती असणं अत्यावश्यक आहे.
आपली प्रतिष्ठा आणि वैयक्तिक आयुष्य सुरक्षित ठेवण्यासाठी, कर्ज घेताना आणि परतफेड न होऊ शकल्यास, कायद्यानुसार मार्गदर्शन घ्या आणि स्वतःचा बचाव करा.
Disclaimer: वरील लेख माहितीच्या उद्देशाने तयार केला असून याचा हेतू कोणत्याही कायदेशीर सल्ल्याचा पर्याय म्हणून नाही. जर तुम्हाला कर्जवसुलीशी संबंधित प्रत्यक्ष कायदेशीर समस्या भेडसावत असेल, तर कृपया अधिकृत वकील किंवा बँकिंग तज्ज्ञाचा सल्ला घ्या. लेखातील माहिती विश्वसनीय स्रोतांवर आधारित असली तरी बदलत्या RBI मार्गदर्शक तत्वांनुसार वेळोवेळी अद्ययावत करणे आवश्यक आहे.
