property rights: आपल्या देशात मालमत्तेच्या हक्कांबाबत अजूनही अनेक लोकांमध्ये संभ्रम आणि अज्ञान आहे. अनेकदा मालमत्तेच्या वाटणीत महिलांना त्यांच्या हक्कापासून वंचित केलं जातं, यामागचं प्रमुख कारण म्हणजे कायद्याची स्पष्ट माहिती नसणं. सध्या भारतात प्रॉपर्टीवरून होणारे वाद दिवसेंदिवस वाढत आहेत आणि यामध्ये मुलगी, सून आणि आईसारख्या स्त्रियांना कायदेशीर अधिकार मिळतात का, याबाबत अनेकांच्या मनात प्रश्न असतो. चला तर पाहूया कायद्यानुसार यांचं नेमकं स्थान काय आहे.
मुलीचा प्रॉपर्टी हक्क 👩👧📜
हिंदू उत्तराधिकार अधिनियम 1956 मध्ये 2005 साली सुधारणा करण्यात आली आणि त्यानंतर मुलींनाही मुलासारखाच हक्क मिळाला. या सुधारित कायद्यानुसार वडिलांच्या संपत्तीत मुलीचा तितकाच वाटा आहे जितका मुलाचा. सुरुवातीला हा हक्क फक्त 9 सप्टेंबर 2005 नंतर वडिलांचं निधन झालेल्या मुलींनाच लागू होता. मात्र, नंतर सुप्रीम कोर्टाच्या निर्णयानुसार ही अट रद्द करण्यात आली आणि सर्व मुलींना समान हक्क प्राप्त झाला.
बहिणीलाही आहे पुरेपूर हक्क 🙋♀️🏡
वडिलोपार्जित संपत्तीत मुलींसोबतच बहिणीलाही मुलासारखा हक्क आहे. 2005 सालीच झालेल्या सुधारणेनंतर बहिणीला तिच्या वडिलांच्या मालमत्तेत समान अधिकार देण्यात आला. सुप्रीम कोर्टाने 2020 मध्ये दिलेल्या निर्णयानंतर या विषयावरची सगळी शंका दूर झाली आणि स्पष्ट केले की वडीलधारी संपत्तीत भाऊ-बहिण दोघांचाही समान हक्क आहे.
आईचाही संपत्तीत हक्क असतो 👵📑
जर मुलगा विवाहित किंवा अविवाहित अवस्थेत मरण पावला, तर त्याच्या संपत्तीत आईला देखील तिच्या सून व नातवंडांप्रमाणेच हिस्सा मिळतो. हिंदू उत्तराधिकार अधिनियमाच्या कलम 8 नुसार, मृत व्यक्तीच्या संपत्तीवर त्याच्या आई-वडिलांचा अधिकार असतो. त्यामुळे अनेकदा दुर्लक्षित राहणाऱ्या आईलाही कायद्याने सन्मानाने अधिकार दिला आहे.
सासूसासऱ्यांच्या संपत्तीवर सूनेचा हक्क आहे का? 🤔❌
सामान्य परिस्थितीत सून सासूसासऱ्यांच्या मालमत्तेवर हक्क सांगू शकत नाही. त्यांच्या जिवंत असतानाही किंवा त्यांच्या मृत्यूनंतरही तिला त्वरित कोणताही अधिकार मिळत नाही. मात्र, जर सून विधवा झाली असेल आणि सासूसासरेही काळाच्या पडद्याआड गेले असतील, तर अशा परिस्थितीत त्यांच्या मालमत्तेवर तिचा हक्क ठरू शकतो, पण तो तिच्या पतीच्या अधिकारातून तिला मिळतो.
निष्कर्ष आणि जनजागृती 📢📚
संपत्तीचे हक्क हे केवळ पुरुषांपुरते मर्यादित नाहीत, तर महिलांना देखील कायद्यानुसार समान अधिकार आहेत. मुलगी, बहिण, आई किंवा सून – प्रत्येक महिलेला परिस्थितीनुसार मालमत्तेवरचा हक्क मिळू शकतो, परंतु त्यासाठी त्या आणि त्यांच्या कुटुंबीयांना कायद्याची माहिती असणे गरजेचे आहे. अशा माहितीचा प्रसार होणं हे समाजातील समानतेसाठी अत्यावश्यक आहे.
डिस्क्लेमर: वरील लेख माहितीच्या उद्देशाने तयार करण्यात आला आहे. प्रत्येक प्रकरण वेगळं असतं, त्यामुळे संपत्तीच्या हक्कांशी संबंधित कोणताही निर्णय घेण्यापूर्वी कायदेतज्ज्ञांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे. कायद्यात वेळोवेळी बदल होऊ शकतात, त्यामुळे अधिकृत व अद्ययावत माहिती घेणे गरजेचे आहे.
