केंद्रीय श्रम आणि रोजगार तसेच युवा कार्य आणि क्रीडा मंत्री डॉ. मनसुख मांडविया यांनी कर्मचारी पेंशन योजना 1995 (Employees Pension Scheme 1995 – EPS) अंतर्गत नव्या केंद्रीकृत पेंशन पेमेंट प्रणालीचे (Centralised Pension Payment System – CPPS) प्रायोगिक परीक्षण यशस्वीरीत्या पूर्ण झाल्याची घोषणा केली आहे. पेंशन सेवा सुधारण्यासाठी हे एक ऐतिहासिक पाऊल मानले जात आहे.
जम्मू, श्रीनगर आणि करनाल क्षेत्रांतील प्रायोगिक परीक्षण
जम्मू, श्रीनगर आणि करनाल या क्षेत्रांतील 49,000 हून अधिक पेंशनधारकांना ऑक्टोबर 2024 साठी 11 कोटी रुपये पेंशनचे वितरण करण्याचे प्रायोगिक परीक्षण 29 आणि 30 ऑक्टोबर 2024 रोजी पूर्ण करण्यात आले. या नव्या सीपीपीएस प्रणालीच्या घोषणेवेळी केंद्रीय मंत्री डॉ. मांडविया यांनी या प्रकल्पाचे महत्त्व सांगितले होते.
केंद्रीकृत प्रणालीमुळे पेंशनधारकांना सुविधा
डॉ. मांडविया यांच्या मते, नव्या केंद्रीकृत पेंशन पेमेंट प्रणालीची (CPPS) स्वीकार्यता कर्मचारी भविष्य निधी संघटनेच्या (Employees Provident Fund Organisation – EPFO) आधुनिकीकरणामध्ये महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या प्रणालीमुळे पेंशनधारक देशात कुठेही, कोणत्याही बँकेतून त्यांचे पेंशन सहजपणे प्राप्त करू शकतील, ज्यामुळे पेंशन प्राप्तीशी संबंधित अनेक आव्हाने दूर होतील.
पेंशन वितरण प्रणालीचे सुधारलेले स्वरूप
सीपीपीएस प्रणाली कर्मचारी भविष्य निधी संघटनेला अधिक मजबूत, उत्तरदायी आणि तांत्रिकदृष्ट्या सक्षम बनवण्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल ठरेल. या प्रणालीमुळे पेंशनधारकांना त्यांच्या गरजा अधिक चांगल्या पद्धतीने पूर्ण करता येतील, आणि पेंशन वितरण प्रक्रिया अधिक सुलभ व कार्यक्षम होईल.
विद्यमान विकेंद्रीकृत प्रणालीमध्ये बदल
सध्याची पेंशन वितरण प्रणाली विकेंद्रीकृत असल्यामुळे प्रत्येक क्षेत्रीय कार्यालय फक्त 3-4 बँकांशी स्वतंत्र करार करीत असे. या नव्या प्रणालीमुळे पेंशनधारकांना बँकेत जाऊन सत्यापन करण्याची आवश्यकता नाही, कारण पेंशन थेट त्यांच्या खात्यात जमा होईल.
भारतभरात पेंशन वितरणाची सोय
सीपीपीएस प्रणालीमुळे पेंशनभोग्यांना त्यांचे खाते एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी हस्तांतरित करणे अधिक सुलभ होईल. तसेच, पेंशन ऑर्डर एका कार्यालयातून दुसऱ्या कार्यालयात पाठवण्याची गरज भासणार नाही. त्यामुळे पेंशनधारकांना त्यांच्या सेवेसाठी अधिक सुविधा मिळतील, विशेषत: जे सेवानिवृत्तीनंतर गावी परत जातात.
2025 पर्यंत सीपीपीएस प्रणालीचे पूर्ण कार्यान्वयन
जानेवारी 2025 पर्यंत ही प्रणाली संपूर्णपणे लागू होईल, जे कर्मचारी भविष्य निधी संघटनेच्या आयटी आधुनिकीकरण प्रकल्पाचा भाग आहे. यामुळे EPFOच्या 78 लाखांहून अधिक ईपीएस पेंशनधारकांना (EPS Pensioners) लाभ होईल. ही सुधारित प्रणाली पेंशन सेवांमध्ये मोठा बदल घडवून आणेल.
