भारतीय रेल्वे प्रवाशांसाठी तिकिट बुकिंग प्रक्रिया अधिक सुकर करण्यासाठी नवे बदल करत आहे. अलीकडेच रेल्वेने एडव्हान्स तिकिट बुकिंगची कालमर्यादा 120 दिवसांवरून 60 दिवसांवर आणली आहे. या निर्णयामुळे प्रवाशांना सहज बुकिंग करता येईल असा सरकारचा दावा असला, तरी प्रत्यक्षात वेटिंग लिस्ट वाढण्याची समस्या काही प्रमाणात कायम आहे. या लेखात आपण समजून घेऊया की 60 दिवसांच्या मर्यादेमुळे तिकिटांची उपलब्धता कशी प्रभावित होते आणि याचे प्रवाशांवर काय परिणाम होतात.
60 दिवसांच्या बुकिंगमध्ये सीट्स कमी का दिसतात?
रेल्वेच्या एडव्हान्स रिजर्वेशन पिरियड (ARP) मध्ये बदल करण्यात आला असला तरी, अनेक प्रवाशांना हे समजत नाही की तरीही वेटिंग लिस्ट मोठी का राहते. याचे काही प्रमुख कारणे पुढीलप्रमाणे आहेत:
मुख्य कारणे 🚆
📌 सण-उत्सव आणि गर्दी – सणांच्या कालावधीत प्रवाशांची संख्या लक्षणीय वाढते, त्यामुळे तिकिटे वेगाने बुक होतात.
📌 सीट्सची मर्यादा – प्रत्येक गाडीत निश्चित संख्येतच सीट्स असतात, त्यामुळे मागणी वाढल्यास तिकिटे लवकर भरून जातात.
📌 बड्या प्रमाणावर तिकिट बुकिंग – काही एजंट मोठ्या प्रमाणावर तिकिटे बुक करतात, त्यामुळे सामान्य प्रवाशांसाठी तिकिटे उपलब्ध राहात नाहीत.
📌 नो-शो ट्रेंड – अनेक प्रवासी तिकिटे काढूनही प्रवास करत नाहीत, त्यामुळे सीट्स रिकाम्या राहतात पण इतरांना त्या मिळत नाहीत.
नवीन 60 दिवस बुकिंग नियम
रेल्वेच्या या नव्या नियमांमध्ये काही महत्त्वाचे बदल करण्यात आले आहेत. खालील तक्त्यात याचा संक्षिप्त आढावा दिला आहे:
| नियम | तपशील |
|---|---|
| एडव्हान्स तिकिट बुकिंग | 120 दिवसांवरून 60 दिवसांवर आणले |
| वेटिंग लिस्ट तिकिट | केवळ जनरल कोचमध्ये मान्य |
| Tatkal बुकिंग वेळ | AC: सकाळी 10 वाजता, Non-AC: सकाळी 11 वाजता |
| रिफंड नियम | ट्रेन रद्द किंवा 3 तासांपेक्षा जास्त उशीर झाल्यास लागू |
| विदेशी पर्यटकांसाठी सुविधा | 365 दिवस आधी बुकिंगची संधी |
| अनधिकृत प्रवास दंड | AC प्रवासासाठी ₹440 + पुढील स्टेशनपर्यंतचा भाडा |
वेटिंग लिस्ट वाढण्याची कारणे
🚉 60 दिवसांचा मर्यादित कालावधी – आधीपेक्षा कमी वेळ उपलब्ध असल्याने प्रवाशांना तिकिट लवकर बुक करावे लागते, परिणामी सीट्स पटकन भरतात.
🎟️ एजंट्सचे मोठ्या प्रमाणावर बुकिंग – काही तिकिट एजंट्स आधीच मोठ्या प्रमाणावर तिकिटे आरक्षित करतात, त्यामुळे सामान्य प्रवाशांना त्रास होतो.
👥 प्रवाशांची वाढती संख्या – रेल्वे हा किफायतशीर प्रवासाचा पर्याय असल्यामुळे भारतात रेल्वे प्रवाशांची संख्या सातत्याने वाढत आहे.
नवीन नियमांचे फायदे आणि तोटे
✅ फायदे
✔️ प्रवाशांना लवकर बुकिंग करता येईल आणि तिकिटांची योजना सोपी होईल.
✔️ तिकिट एजंट्सवर नियंत्रण ठेवता येईल, ज्यामुळे सामान्य प्रवाशांना तिकिट मिळण्याची संधी वाढेल.
✔️ वेटिंग लिस्ट आटोक्यात ठेवण्याचा प्रयत्न होईल.
❌ तोटे
✖️ दीर्घकालीन प्रवास नियोजन करणे कठीण होईल.
✖️ सणासुदीच्या काळात तिकिटे लवकर संपल्यास वेटिंग लिस्ट वाढेल.
✖️ काही प्रवासी तिकिट बुक करूनही प्रवास करत नसल्याने सीट्स वाया जातील.
निष्कर्ष
भारतीय रेल्वेने तिकिट बुकिंग कालावधी कमी करून प्रवाशांसाठी सोयीस्कर निर्णय घेतल्याचे सांगितले असले तरी, प्रत्यक्षात काही समस्या अद्याप कायम आहेत. विशेषतः मोठ्या गर्दीच्या काळात वेटिंग लिस्ट लांबत असल्याने प्रवाशांना मनस्ताप सहन करावा लागत आहे.
📝 अस्वीकृती (Disclaimer):
ही माहिती रेल्वेच्या अधिकृत घोषणांवर आधारित आहे. वेळोवेळी रेल्वे प्रशासन तिकिट बुकिंग संदर्भात नवीन सुधारणा लागू करत असते, त्यामुळे अधिकृत वेबसाइट किंवा रेल्वे कार्यालयातून ताज्या नियमांची माहिती घेणे आवश्यक आहे.
