घर खरेदी करायचे की भाड्याने राहायचे — हा प्रश्न अनेकांच्या मनात नेहमी असतो. आजच्या वाढत्या महागाईमुळे स्वतःचे घर घेणे अनेकांसाठी कठीण झाले आहे. त्यामुळे अनेक लोक भाड्याच्या घरात राहणे अधिक सोयीचे समजतात. पण आर्थिकदृष्ट्या विचार केल्यास घर खरेदी करणे अधिक फायदेशीर ठरेल का, की भाड्याने राहणे चांगले आहे? याविषयी तज्ज्ञ काय म्हणतात, हे आपण समजून घेऊया.

घर खरेदी करणे फायदेशीर का?

स्वतःचे घर घेणे हे कोणत्याही व्यक्तीसाठी आयुष्यातील महत्त्वाचे पाऊल असते. घर खरेदी करताना मोठ्या भांडवलाची आवश्यकता असते, त्यामुळे गृहकर्ज (Home Loan) घेण्याची वेळ येते. घर घेण्याचे काही फायदे आणि तोटे दोन्ही असतात. अनेकांना घर खरेदी करण्यासाठी थेट पैसे देणे शक्य नसते, त्यामुळे गृहकर्जावर अवलंबून राहावे लागते. मात्र, गृहकर्ज घेणे महागडे ठरू शकते कारण त्याचा थेट संबंध रेपो दराशी (Repo Rate) असतो.

रेपो दराचा गृहकर्जावर परिणाम

भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) मे 2022 पासून रेपो दरात 2.5% वाढ केली होती. त्यामुळे गृहकर्जाचे व्याजदर साधारणतः 6.5% वरून 9% च्या पुढे गेले. एप्रिल 2023 मध्ये आरबीआयने रेपो दर 6.5% वर कायम ठेवला होता. यामुळे भविष्यात व्याजदर वाढणार नाहीत अशी अपेक्षा आहे.

गृहकर्जाचे व्याजदर किती आहेत?

स्टेट बँक ऑफ इंडिया (SBI) सध्या गृहकर्जावर 9.15% व्याजदर लागू करत आहे. उदाहरणार्थ, जर तुम्ही ₹50 लाख किमतीचे घर खरेदी करत असाल आणि 20% म्हणजेच ₹10 लाख डाउन पेमेंट केले, तर उरलेले ₹40 लाख गृहकर्ज घ्यावे लागेल. जर हे कर्ज तुम्ही 20 वर्षांसाठी घेतले आणि व्याजदर 9.15% राहिला, तर तुमची मासिक ईएमआय (EMI) ₹36,376 असेल.

20 वर्षांनंतर तुम्हाला एकूण ₹87.30 लाख भरावे लागतील, ज्यामध्ये ₹40 लाख हे मूळ रक्कम असेल आणि ₹47 लाख हे व्याज असेल. त्यामुळे ज्या घराची किंमत आज ₹50 लाख आहे, ते 20 वर्षांनंतर सुमारे ₹1.3 ते ₹1.6 कोटीपर्यंत जाऊ शकते. त्यामुळे भविष्यात घराच्या किमतीत वाढ होण्याची शक्यता आहे.

भाड्याने राहण्याचे गणित काय आहे?

जर तुम्ही घर खरेदी करण्याऐवजी भाड्याने राहण्याचा विचार करत असाल, तर तुम्हाला ₹50 लाखांच्या घरासाठी दरमहा साधारणतः ₹20,000 भाडे द्यावे लागू शकते. जर तुम्ही गृहकर्जाची ईएमआय (₹36,376) आणि भाडे (₹20,000) यातील फरक ₹16,376 दरमहा वाचवला, तर तुम्ही हा पैसा गुंतवणुकीसाठी वापरू शकता.

जर तुम्ही हा रक्कम SIP किंवा अन्य गुंतवणुकीच्या माध्यमातून 12% वार्षिक परतावा मिळवण्याच्या हेतूने गुंतवला, तर 20 वर्षांनंतर तुमच्या हातात सुमारे ₹1 कोटी 58 लाख जमा होतील. त्यासोबत जर तुम्ही डाउन पेमेंटची रक्कम ₹10 लाख वेगळी गुंतवली, तर ती 20 वर्षांनंतर सुमारे ₹96.46 लाख होईल. या दोन्हींचा एकत्र विचार केल्यास 20 वर्षांनंतर तुमच्या हातात सुमारे ₹2.5 कोटी रक्कम असेल. त्यामुळे भाड्याने राहणे देखील फायदेशीर ठरू शकते.

भाड्याने राहण्याचे फायदे

भाड्याने राहणे तुलनेने स्वस्त असते.
तुमच्या नोकरीत बदल झाला किंवा लोकेशन बदलायचे ठरवले, तरी सहज जागा बदलता येते.
घराच्या देखभालीची जबाबदारी तुमची नसते.
व्याजदराच्या चढ-उताराचा फटका बसत नाही.

भाड्याने राहण्याचे तोटे

भाड्याने राहिल्यास संपत्ती निर्माण होत नाही.
भाडे दरवर्षी 8-10% ने वाढतो.
मालकाच्या परवानगीशिवाय घरात काहीही बदल करता येत नाहीत.
भविष्याची सुरक्षितता नसते.

घर खरेदीचे फायदे

तुमच्या मालकीचे घर असल्यामुळे स्थिरता मिळते.
मालकी हक्क असल्यामुळे तुमच्या मनाप्रमाणे बदल करू शकता.
गृहकर्जावरील व्याजावर कलम 80C आणि कलम 24 अंतर्गत करसवलत मिळते.
घराचे मूल्य भविष्यात वाढण्याची शक्यता असते.

घर खरेदीचे तोटे

घर खरेदीसाठी मोठ्या भांडवलाची आवश्यकता असते.
डाउन पेमेंट, स्टॅम्प ड्युटी आणि रजिस्ट्रेशन चार्जेस भरावे लागतात.
कर्जाचे हप्ते वेळेवर भरावे लागतात.
घराच्या देखभालीसाठी अतिरिक्त खर्च येतो.

शेवटी काय फायदेशीर आहे?

तुमच्या आर्थिक परिस्थितीनुसार आणि भविष्यातील गरजेनुसार हा निर्णय घ्यावा. जर तुमच्या हातात पुरेसा पैसा असेल आणि स्थिर नोकरी असेल, तर घर खरेदी करणे फायदेशीर ठरू शकते. मात्र, वारंवार नोकरी किंवा शहर बदलण्याचा विचार असेल, तर भाड्याने राहणे अधिक सोयीचे ठरते. तज्ज्ञांच्या मते, दीर्घकालीन दृष्टीने घर खरेदी ही सुरक्षित गुंतवणूक आहे, पण भाड्याने राहण्याच्या पर्यायामुळे तुम्हाला चलनवलन आणि गुंतवणुकीची संधी अधिक मिळते. त्यामुळे आपल्या गरजा आणि आर्थिक स्थितीचा विचार करून योग्य निर्णय घ्या.