Gratuity Limit Hike: केंद्रीय कर्मचाऱ्यांसाठी आणखी एक आनंदाची बातमी आहे. सामान्यत: कोणत्याही कर्मचाऱ्याला त्याच्या सेवाकाळात अनेक प्रकारचे लाभ दिले जातात. जे कर्मचारी नियमित सेवा देतात, त्यांना ग्रॅच्युटी दिली जाते. कर्मचाऱ्यांचे महागाई भत्ते वाढल्यानंतर आता ग्रॅच्युटी (New Gratuity Limit) मध्ये वाढ झाली आहे. याचा सर्वाधिक फायदा रिटायरमेंटच्या वेळी होणार आहे.
ग्रॅच्युटीमध्ये मोठी वाढ
केंद्र सरकार आपल्या कर्मचाऱ्यांवर सातत्याने मेहरबान आहे. 8व्या वेतन आयोगाच्या स्थापनेच्या घोषणेनंतर आता कर्मचाऱ्यांच्या ग्रॅच्युटीत वाढ जाहीर करण्यात आली आहे. आता केंद्रीय कर्मचाऱ्यांची ग्रॅच्युटी (Benefits of Gratuity) जवळपास 5 लाख रुपयांनी वाढेल. चला, जाणून घेऊया रिटायरमेंटच्या वेळी आता कर्मचाऱ्यांना किती रक्कम मिळेल.
ग्रॅच्युटीची नवीन मर्यादा
ग्रॅच्युटीच्या मर्यादेत मोठी वाढ करण्यात आली आहे. ग्रॅच्युटीच्या मर्यादेत 25 टक्क्यांची वाढ जाहीर केली आहे. हा नवीन नियम 1 जानेवारी 2024 पासून लागू झाला आहे. सरकारने ग्रॅच्युटीची रक्कम 20 लाख रुपयांवरून 25 लाख रुपये केली आहे. 25 लाख रुपयांपर्यंतच्या ग्रॅच्युटीवर कोणताही कर (Tax on Gratuity) लागू होत नाही. ही रक्कम संपूर्णपणे Tax-free आहे. मात्र, खासगी क्षेत्रात काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांची ग्रॅच्युटी लिमिट अद्याप 20 लाख रुपयेच आहे.
दोन्ही प्रकारच्या ग्रॅच्युटीत वाढ
महागाई भत्ता 50 टक्क्यांहून अधिक वाढल्यानंतर 7व्या वेतन आयोग (7th Pay Commission) अंतर्गत ग्रॅच्युटी लिमिट वाढवण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. Central Civil Services 2021 अंतर्गत रिटायरमेंट ग्रॅच्युटी आणि कर्मचाऱ्याच्या मृत्यूच्या वेळी मिळणाऱ्या डेथ ग्रॅच्युटी या दोन्ही प्रकारच्या ग्रॅच्युटीत 25 टक्क्यांची वाढ झाली आहे.
कोणाला मिळते ग्रॅच्युटी?
कर्मचाऱ्यांसाठी वेतन आणि पेन्शनप्रमाणेच ग्रॅच्युटीला महत्त्व आहे. ही रक्कम कर्मचारी सेवेत असताना त्याच्या प्रामाणिकपणाचे प्रतीक म्हणून दिली जाते. विशिष्ट कालावधीसाठी सेवा दिल्यानंतर सन्मान म्हणून ग्रॅच्युटी दिली जाते. Gratuity New Rulesनुसार कोणत्याही कर्मचाऱ्याला रिटायरमेंटच्या वेळी किंवा 5 वर्षांच्या सेवेनंतर नोकरी सोडल्यास ग्रॅच्युटी दिली जाते.
ग्रॅच्युटी कशाप्रकारे कॅल्क्युलेट करावी?
जर तुम्ही कर्मचारी असाल आणि तुम्हाला मिळणारी ग्रॅच्युटी कॅल्क्युलेट (Gratuity Calculation) करायची असेल, तर तुम्ही तुमच्या महिन्याच्या वेतनाच्या आधारावर ती कॅल्क्युलेट करू शकता. भारतात ग्रॅच्युटी मिळवण्यासाठी किमान 5 वर्षांची सेवा अनिवार्य आहे. मात्र, कर्मचारी मृत्यूमुखी पडल्यास किंवा अपंग झाल्यास हा नियम लागू होत नाही. ग्रॅच्युटी कॅल्क्युलेट करताना 5 वर्षांसाठी वर्षातील 240 दिवस वर्किंग डेज धरले जातात.
ग्रॅच्युटी मिळवण्यासाठी पात्रता आणि अटी
ग्रॅच्युटी मिळवण्यासाठी कर्मचाऱ्यांनी सलग 5 वर्षे कंपनी किंवा विभागात सेवा दिलेली असावी. Gratuity Rulesनुसार कर्मचारी निवृत्त झाल्यावर, 5 वर्षांच्या सलग सेवेनंतर राजीनामा दिल्यास, किंवा कर्मचाऱ्याचा मृत्यू झाल्यास ग्रॅच्युटी दिली जाते. अपघातात अपंग झाल्यास किंवा गंभीर आजाराने त्रस्त झाल्यासही ग्रॅच्युटीसाठी पात्रता असते.
ग्रॅच्युटीच्या नियमांमध्ये बदलाची मागणी
Gratuity Calculation Rulesमध्ये बदल करण्यासाठी ट्रेड युनियनच्या प्रतिनिधींनी अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांच्यासोबत प्री-बजेट बैठकीत मागणी केली होती. कर्मचारी लाभ वाढवण्यासाठी ग्रॅच्युटी पेमेंट 15 दिवसांच्या वेतनाऐवजी एक महिन्याच्या वेतनावर आधारित करण्याची मागणी करण्यात आली होती. यामुळे रिटायरमेंटच्या वेळी कर्मचार्‍यांना अधिक ग्रॅच्युटी मिळेल.
ग्रॅच्युटीच्या नियमांमध्ये झालेल्या बदलांमुळे आता अनेक कर्मचाऱ्यांना याचा फायदा होणार आहे.
