भारत हा कृषिप्रधान देश आहे आणि येथे कोट्यवधी लोक शेतीवर आपला उदरनिर्वाह चालवतात. पण Tax Rules बाबत नेहमीच एक प्रश्न उपस्थित होतो – शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेती उत्पन्नावर Income Tax भरावा लागतो का?
अनेक लोकांना वाटते की, शेती उत्पन्न पूर्णपणे करमुक्त आहे. मात्र, काही परिस्थितींमध्ये शेतकऱ्यांनाही कर भरावा लागू शकतो. म्हणूनच, सरकारने शेतकऱ्यांसाठी कोणते Tax Rules बनवले आहेत आणि कोणत्या परिस्थितीत कर भरावा लागतो, हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे.
शेती उत्पन्नावर करमुक्ती – काय आहे नियम?
Income Tax Act 1961 च्या Section 10(1) नुसार, कृषी उत्पन्नावर करमुक्ती दिली आहे. म्हणजे, जर एखाद्या व्यक्तीचे उत्पन्न फक्त शेतीमधून – जसे की शेतातील पिके, भाज्या किंवा धान्य विकून – येत असेल, तर त्याला Income Tax भरावा लागत नाही.
ही सूट दिली गेली आहे कारण शेती हे व्यवसाय जोखीमपूर्ण आणि हवामानावर अवलंबून असतो. म्हणूनच, शेतकऱ्यांना थेट शेती उत्पन्नावर करमुक्ती मिळते.
संपूर्ण करमुक्ती सर्व परिस्थितीत मिळते का?
मात्र, प्रत्येक परिस्थितीत पूर्ण करमुक्ती मिळत नाही. जर शेतकऱ्याचे उत्पन्न फक्त शेतीपुरते मर्यादित नसेल, तर काही भागावर कर लागू शकतो.
उदाहरणार्थ, जर शेतकऱ्याचे उत्पन्न डेअरी, पोल्ट्री, व्यवसाय किंवा भाडे यासारख्या इतर स्रोतांमधून येत असेल, तर त्या भागावर कर लागू शकतो.
शेतीशिवाय इतर उत्पन्नावर कर कसा लागू होतो?
Tax Rules नुसार, जर शेतकरी शहरातील कृषी जमीन विकतो, तर त्यावर capital gains tax लागू होऊ शकतो.
तसेच, जर शेती व्यवसाय म्हणून चालवली जात असेल (उदा. contract farming किंवा process unit), तर त्या उत्पन्नाला business income मानले जाईल.
Income Tax Return (ITR) कधी भरावा लागतो?
जर शेतकऱ्याचे non-agricultural income वार्षिक Rs 2.5 lakh पेक्षा जास्त असेल, तर त्याला Income Tax Return (ITR) भरावा लागू शकतो.
मात्र, जर संपूर्ण उत्पन्न फक्त शेतीमधूनच येत असेल आणि इतर कोणताही स्रोत नसेल, तर ITR भरणे बंधनकारक नाही.
शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाचे Tax Rules – मुख्य मुद्दे
- फक्त शेती उत्पन्नावर Income Tax लागत नाही.
- शेतीशिवाय इतर उत्पन्नावर कर लागू शकतो.
- शहरातील कृषी जमीन विकल्यास capital gains tax लागू होऊ शकतो.
- शेती व्यवसाय म्हणून चालविल्यास business income म्हणून कर आकारला जाऊ शकतो.
- non-agricultural income Rs 2.5 lakh पेक्षा जास्त असल्यास ITR भरावा लागतो.
शेतकऱ्यांनी काय करावे?
शेतकरी आणि त्यांच्या कुटुंबीयांनी आपले उत्पन्न कोणत्या स्रोतांमधून येते, याची स्पष्ट नोंद ठेवावी. जर शेतीशिवाय इतर कोणतेही उत्पन्न असेल, तर त्यावर लागू होणारे Tax Rules समजून घ्यावेत.
शेती उत्पन्नावर करमुक्ती मिळत असली, तरी इतर उत्पन्नावर कर लागू शकतो, हे लक्षात ठेवावे. शंका असल्यास, तज्ज्ञ सल्लागाराचा सल्ला घ्यावा.
शेती उत्पन्नावर करमुक्ती ही शेतकऱ्यांसाठी मोठी दिलासा देणारी बाब आहे. मात्र, इतर उत्पन्नाच्या बाबतीत नियम समजून घेणे आणि योग्य वेळी ITR भरणे आवश्यक आहे. त्यामुळे भविष्यातील कोणत्याही आर्थिक अडचणी टाळता येतील.
डिस्क्लेमर: या लेखातील माहिती केवळ सामान्य मार्गदर्शनासाठी आहे. कर नियम वेळोवेळी बदलू शकतात. कोणतीही आर्थिक किंवा कर संबंधित निर्णय घेण्यापूर्वी अधिकृत तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
