भाड्याने घर देणे म्हणजे अतिरिक्त उत्पन्न मिळवण्याचा चांगला मार्ग आहे. मात्र, अनेकदा हे निर्णय घरमालकांसाठी अडचणीचे ठरतात. भाडेकरूंबाबत थोडीशी निष्काळजीपणा केली, तर नंतर कोर्टाची चक्कर मारावी लागू शकते. त्यामुळे भाड्याने घर देताना काही महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे. चला तर मग जाणून घेऊया भाड्याने घर देण्याचे योग्य नियम आणि खबरदारीविषयी सविस्तर माहिती.

भाड्याने घर देताना घ्या ही काळजी

भाड्याने घर देताना पुढील गोष्टींची विशेष काळजी घ्या:

1. भाडेकरूची माहिती तपासा

घर भाड्याने देण्यापूर्वी भाडेकरूचे संपूर्ण तपशील जाणून घ्या.
भाडेकरूचे संपूर्ण नाव, पत्ता, ओळखपत्र (आधार कार्ड, पॅन कार्ड) यासारखी कागदपत्रे तपासा.
भाडेकरूच्या मागील इतिहासाची माहिती घ्या – त्याने यापूर्वी कुठे भाड्याने घर घेतले होते, कोणत्या प्रकारचे वर्तन होते इत्यादी.
भाडेकरूच्या कुटुंबातील सदस्यांची माहिती आणि त्यांचे ओळखपत्र (आधार कार्ड) जवळच्या पोलिस स्टेशनमध्ये नोंदवून ठेवा.

2. विद्यार्थ्यांना भाड्याने देताना विशेष काळजी घ्या

जर तुम्ही विद्यार्थ्याला भाड्याने घर देत असाल, तर त्याच्या शैक्षणिक संस्थेचे नाव, पालकांची माहिती आणि संपर्क क्रमांक अवश्य घ्या.
विद्यार्थ्याचा मागील वर्तनाचा इतिहास जाणून घ्या.
पोलिस पडताळणी (Police Verification) करून घ्या. पोलिस पडताळणी न केल्यास दंड भरावा लागू शकतो.

3. भाडेकरूसोबत लेखी करार करा

भाड्याने घर देताना लेखी करार (Rent Agreement) करणे अत्यावश्यक आहे.
या करारात पुढील गोष्टी स्पष्ट नमूद करा:
- दरमहा भाड्याची रक्कम आणि भाडे वाढवण्याचे नियम.
- वीज व पाणी बिल कोण भरणार?
- घराचे नुकसान झाल्यास त्याची जबाबदारी कोणाची असेल?
- भाडेकरूने किती दिवसांचा नोटीस देऊन घर सोडायचे आहे?
- भाडेकरूने नियमांचे उल्लंघन केल्यास काय कारवाई केली जाईल?
या कराराची एक प्रत भाडेकरूला आणि एक प्रत स्वतःजवळ ठेवा.

4. सिक्युरिटी डिपॉझिट निश्चित करा

भाड्याने घर देताना सिक्युरिटी डिपॉझिट (Security Deposit) निश्चित करा.
साधारणतः एक ते तीन महिन्यांच्या भाड्याएवढी रक्कम सिक्युरिटी डिपॉझिट म्हणून घेतली जाते.
घर सोडताना घराच्या स्थितीप्रमाणे ही रक्कम परत द्यावी.
जर घरात कोणतेही नुकसान झाले असेल, तर नुकसानभरपाईसाठी सिक्युरिटी डिपॉझिटमधून वजा केले जाऊ शकते.

भाडेकरूच्या बेकायदेशीर वर्तनाविषयी कायदा काय म्हणतो?

भाडेकरूने घराच्या मालकीहक्काशी संबंधित कोणताही अडथळा निर्माण केल्यास तो अतिक्रमण (Encroachment) मानला जाईल.
भाडेकरूने घराचे नुकसान केल्यास किंवा भाडे न भरल्यास कायदेशीर कारवाई करता येईल.
भाडेकरूला नोटीस देऊन त्याला घर सोडण्यास भाग पाडता येईल.
घरमालक पोलिसांत तक्रार करून भाडेकरूविरुद्ध कायदेशीर कारवाई करू शकतो.

हायकोर्टाचा निर्णय – घराच्या मालकीहक्कासंदर्भात महत्त्वाचा निकाल

गुवाहाटी उच्च न्यायालयाने दिलेल्या निकालानुसार, मालमत्तेच्या जमिनीवरच नव्हे, तर त्या जमिनीच्या हवाई हक्कावर (Air Space Rights) देखील मालकाचा अधिकार असतो.

जर भाडेकरूने हवाई हक्काचा भंग केला किंवा शेजाऱ्याने अतिक्रमण केले, तर घरमालक त्याविरुद्ध न्यायालयात दाद मागू शकतो.
मद्रास उच्च न्यायालयाने दिलेल्या निकालानुसार, जर शेजाऱ्याच्या मालमत्तेवरून एखादे झाड लटकत असेल, तर त्या झाडाच्या फांद्या तोडण्याचा अधिकार मालकाला आहे.

निष्कर्ष

भाड्याने घर देणे फायदेशीर ठरू शकते, परंतु योग्य ती काळजी घेतली नाही, तर यामुळे मोठ्या अडचणी निर्माण होऊ शकतात. भाडेकरूची योग्य पडताळणी, लेखी करार आणि पोलिस नोंदणी या गोष्टींचे पालन केल्यास भविष्यात होणाऱ्या कोणत्याही त्रासापासून बचाव करता येईल. घरमालकांनी योग्य कायदेशीर प्रक्रिया पूर्ण करूनच घर भाड्याने द्यावे, म्हणजे पुढील समस्या टाळता येतील.

अस्वीकृती (Disclaimer):
वरील माहिती केवळ मार्गदर्शनासाठी दिली आहे. भाड्याने घर देण्याचे कायदे वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये वेगवेगळे असू शकतात. भाड्याने घर देण्यापूर्वी संबंधित क्षेत्रातील कायदे तपासा आणि योग्य ती कायदेशीर मदत घ्या. या माहितीच्या आधारे घेतलेल्या कोणत्याही निर्णयासाठी लेखक किंवा प्रकाशक जबाबदार राहणार नाहीत.