RBI Guidelines: रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने (Reserve Bank of India – RBI) बँकांसाठी नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली असून, हे नियम येत्या 1 नोव्हेंबरपासून लागू होणार आहेत. या तत्त्वांनुसार, बँकांना बाहेरील खात्यांमध्ये होणाऱ्या आर्थिक व्यवहारांचे (Financial Transactions) संपूर्ण नोंदवही ठेवणे अनिवार्य करण्यात आले आहे. हे नियम ग्राहकांच्या आर्थिक व्यवहारांमध्ये सुरक्षा आणि पारदर्शकता (Transparency) वाढवण्यासाठी लागू करण्यात आले आहेत.
वेळोवेळी अद्ययावत नियमांची माहिती
भारतीय रिझर्व्ह बँक आर्थिक व्यवहार, ग्राहक सुरक्षा (Customer Security) आणि बँकांच्या कार्यपद्धतीसंदर्भात वेळोवेळी मार्गदर्शक तत्त्वे (Guidelines for Banks) जारी करत असते. याच संदर्भात आरबीआयने बँकांसाठी काही नवीन नियम लागू करण्याचे निर्देश दिले आहेत. हे नियम येत्या महिन्याच्या पहिल्या तारखेला अंमलात येणार असून, बँक ग्राहकांसाठी हे नियम समजून घेणे महत्त्वाचे ठरणार आहे.
बँकांना कॅश पेमेंटचे रेकॉर्ड ठेवणे आवश्यक
आरबीआयने (RBI) बँकांना निर्देश दिले आहेत की, बाहेरील खात्यांमध्ये केलेल्या रोख व्यवहारांचे (Cash Transactions) रेकॉर्ड ठेवणे आता अनिवार्य असेल. यामुळे आर्थिक व्यवहारांमध्ये पारदर्शकता निर्माण होईल आणि बँकिंग तसेच आर्थिक सुरक्षेला (Financial Security) चालना मिळेल. आरबीआयने ऑक्टोबर 2011 च्या देशांतर्गत रोख हस्तांतरण फ्रेमवर्क (Domestic Cash Transfer Framework) चे पुनरावलोकन करत हे नियम जारी केले आहेत.
कार्ड-टू-कार्ड व्यवहारांवर नवीन नियम लागू नाहीत
आरबीआयच्या नवीन तत्त्वांनुसार, बँकांना कॅश पेमेंटमध्ये लाभार्थ्यांचे (Beneficiary) नाव आणि पत्ता नोंदवणे अनिवार्य आहे. तसेच, प्रत्येक आर्थिक व्यवहारासाठी अतिरिक्त प्रमाणीकरण (Authentication) आवश्यक असेल. मात्र, कार्ड-टू-कार्ड (Card-to-Card) कॅश ट्रांजेक्शन या नियमांच्या कक्षेत येणार नाहीत.
सेबीच्या अहवालानुसार गुंतवणूकदारांवर परिणाम
भारतीय प्रतिभूती आणि विनिमय मंडळाच्या (Securities and Exchange Board of India – SEBI) अहवालात नमूद करण्यात आले आहे की, 2022-23 मध्ये इक्विटी कॅश केटेगरीत (Equity Cash Category) 71% इंट्राडे गुंतवणूकदारांना नुकसान झाले आहे. तरीही, या कालावधीत या केटेगरीत काम करणाऱ्यांची संख्या 300% ने वाढली आहे, ज्यामुळे आर्थिक व्यवहारांतील वाढत्या जोखमीचे संकेत मिळतात.
तरुण गुंतवणूकदारांची वाढती संख्या
सेबीच्या (SEBI) अभ्यासात असेही दिसून आले आहे की, 30 वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या गुंतवणूकदारांची संख्या 2022-23 मध्ये 48% पर्यंत वाढली आहे, जी 2018-19 मध्ये तुलनेने खूप कमी होती. या तरुण गुंतवणूकदारांनी अधिक व्यवहार केले, परंतु त्यातील 80% गुंतवणूकदारांना नुकसान सहन करावे लागले आहे.
जास्त व्यवहार करणाऱ्यांना तोट्याचा धोका
सेबीच्या अहवालानुसार, जे गुंतवणूकदार मोठ्या प्रमाणात व्यवहार करतात त्यांना आर्थिक नुकसान (Financial Loss) अधिक प्रमाणात झाले आहे. या अहवालात स्पष्ट करण्यात आले आहे की, आर्थिक व्यवहार करताना ग्राहकांनी सतर्क राहणे आणि योग्य माहिती घेणे आवश्यक आहे, जेणेकरून अनावश्यक नुकसान टाळता येईल.
