राजाची प्रजेच्या घरी जाणे त्याला सामर्थ्यवान बनवते. ते परिष्कृत करते. राजा आणि प्रजा यांच्यातील सौहार्दपूर्ण संबंध जीवनात उत्सव आणि समृद्धी आणतात. सूर्य आणि शनि यांच्यातील संबंधावरून हे समजू शकते.
नवग्रहांमध्ये सूर्य हा राजा आणि शनि हा न्यायाधीश आहे. ज्योतिष शास्त्रात शनि हा विषयांचा कारक मानला गेला आहे. जेव्हा राजा आपल्या प्रजेच्या घरी जातो तेव्हा तो एक विशेष प्रसंग (मकर संक्रांत) असतो. त्यामुळे राजा आणि प्रजा दोघांचाही आदर वाढतो. उत्सव असतो. या आनंदाच्या निमित्ताने गूळ आणि तीळ वाटले जातात.
राजाच्या (सूर्य) सुखासाठी गूळ आणि प्रजेच्या (शनि) सुखासाठी तीळ. या भेटीचा दिवस म्हणजे सूर्याची उत्तरायण. या सहा महिन्यांच्या कालावधीला देवांचे दिवस असेही म्हणतात.
गमतीची गोष्ट म्हणजे या दोघांचा संबंध केवळ राजा आणि प्रजेचाच नाही. त्यांच्यात पिता-पुत्राचे नातेही आहे. एक वडील आपल्या मुलाच्या घरी जातो. त्यांच्यावर नाखूष असलेल्या मुलाच्या घरी. याचे कारण म्हणजे वडिलांकडून आईवर होणारा अन्याय. सूर्याचे ‘संध्या’शी लग्न झाले होते, पण ‘संध्या’ला सूर्याचे तेज सहन झाले नाही आणि ती वडिलांच्या घरी आली. तेथे तिने ‘छाया’ नावाच्या आपल्या सारख्या दिसणाऱ्या मुलीला योगसामर्थ्याने पत्नी म्हणून सूर्याकडे पाठवले. सूर्याला हा फरक कळू शकला नाही.
सूर्याला ‘छाया’पासून यम, यमुना आणि शनिच्या रूपाने तीन मुले झाली. पण एके दिवशी जेव्हा हे रहस्य उघड झाले तेव्हा सूर्याला राग आला आणि त्याने ‘छाया’ला घराबाहेर हाकलून दिले. आपल्या आईच्या या अपमानाचे आणि त्यागाचे कारण शनीने आपले वडील सूर्य आहे असे मानून त्यांच्या पासून वेगळे झाले.
